Nieuwsbrief P. Daniel XVII.39, vrijdag 23 september 2022

Goede Vrienden,

In de eerste kerkvergadering te Jeruzalem, in het midden van de eerste eeuw, beslisten de apostelen dat heidenen die in Jezus willen geloven, niet eerst jood moeten worden maar hun eigenheid mogen bewaren (Handelingen 15). Allen kunnen immers gered worden, niet door de wet van Mozes maar door het geloof in Jezus Christus. Deze kerkvergadering kwam er naar aanleiding van de steeds groter wordende groep Grieken, heidenen, in Antiochië in Syrië (nu Antakia in Turkije), waar sommige al te ijverige joden verlangden dat iedereen eerst jood zou worden. Na de duidelijke stellingname van de apostelen ontstond er een explosie van geloof in Jezus onder de heidenvolken, die in feite wereldwijd steeds verder is gegaan. Hierna zal echter de “Kerk” praktisch uitsluitend bestaan uit heiden gelovigen, waarin de “kerk van de joden” afwezig is.  Bovendien zullen joden gedurende eeuwen hun joods geloof uitdrukkelijk moeten opgeven indien ze bij de kerk van de heiden gelovigen willen komen. Pas in de jaren ’90 van vorige eeuw begon het door te dringen dat zulks wel bijzonder onlogisch is. Dan ontstaat de wereldbeweging van wederzijdse verzoening: Toward Jerusalem Council II, tjcii, op weg naar het tweede concilie van Jeruzalem. Het is een voorbereiding op het ogenblik dat een concilie, door Gods Geest geleid, eens in omgekeerde zin de joden die oprecht in Jezus willen geloven, welkom zal heten zonder hen te verplichten hun joodse gebruiken, waaraan ook Jezus steeds trouw geweest is, af te zweren.

De verzoeningsbeweging tjcii achten we van zeer groot belang om alle volken in eenzelfde eenheid in verscheidenheid te aanvaarden in Christus. Toch menen we dat we op onze hoede moeten zijn voor twee gevaren. Vooreerst een overdreven drang om terug te keren naar “de joodse wortels” waarbij hetgeen Gods Geest daarna op creatieve wijze gegeven heeft, afgewezen wordt. Concreet bedoelen we de inbreng van de Griekse filosofie en cultuur. Terecht kreeg de Septuagint, de Griekse vertaling van het Oude Testament door joodse geleerden (250-100 vóór Christus!) een groot gezag en werd medebepalend voor de kerkelijke leer. De Katholieke Kerk heeft ook in het begin, onder leiding van de heilige Geest, een bijzonder originele keuze gemaakt door de goddelijke openbaring samen te brengen met de Griekse filosofie en het zoeken naar waarheid. Het was een samenbrengen van geloof en rede. Een streven om de Griekse inbreng kritiekloos te vervangen door een zogenaamde terugkeer naar de joodse wortels lijkt me daarom onverantwoord en een afbraak van de ware Kerk, geleid door de creativiteit van de heilige Geest.

Vervolgens is er een waarschuwing vanuit de alles overtreffende universaliteit van Jezus Christus als de Verrezen Heer. Op een bepaalde tijd en plaats is Jezus geboren, nl. in Bethlehem. Hij groeide op in Nazareth, onderrichtte in Galilea en omstreken. In Jeruzalem, op Golgotha werd Hij gekruisigd, is Hij daadwerkelijk gestorven én verrezen.  Als verrezen Heer heeft hij onze orde van ruimte en tijd overstegen. De Verrezen Heer komt bij zijn apostelen binnen terwijl de deuren gesloten zijn. Ons aardse leven heeft Hij helemaal doorleefd en overstegen door zijn verrijzenis.  Sindsdien is iedere plaats op aarde een Betlehem, waar deze Verrezen Heer geestelijk geboren kan worden in mensen, iedere plaats op aarde is een Galilea waar Hij zijn Woord kan spreken, iedere plaats op aarde is een Golgotha en Jeruzalem waar Hij in mensen sterft en verrijst. Er is geen enkele reden om te denken dat Hij in ruimte en tijd zal terugkomen om een aards koninkrijk voor een aards volk van Israël te vestigen in een werelds Jeruzalem. Alle gelovigen in Jezus, over de hele wereld, vormen nu het Mystieke Lichaam van Christus. Ieder volk en ieder land op aarde hebben hierin hun eigen roeping en zending maar geen enkel volk of land kan zich verheffen boven de anderen als zijnde superieur. Er is geen enkele grond om het joodse volk als “godsmoordenaars” te bestempelen, zoals helaas gedurende eeuwen gebeurde, want Christus is gestorven omwille van “onze” zonden. Er is echter ook geen enkele reden om het joodse volk te beschouwen als zijnde verheven boven de anderen, wat in onze tijd maatschappelijk zeer kwalijke gevolgen kan hebben. De heilige Paulus heeft ieder exceptionalisme of superioriteit voor goed afgewezen. Het joodse volk is weliswaar het eerst uitverkoren en het lievelingsvolk van God. Het is geroepen om het geloof in Jezus onder alle volken te verspreiden. In Christus zijn echter ook alle volken uitverkoren en lievelingsvolk van God geworden. Dat is Gods pedagogie die gaat vanuit het individuele naar het universele. Uiteindelijk zijn allen volkomen gelijk. De farizeeën hebben juist gezien wanneer zij zeggen dat Jezus geen aanzien van personen kent (Cfr. Mattheus 22, 16). Alle gelovigen, in eenheid met hun Hoofd Christus, vormen het Mystieke Lichaam van Christus dat de Kerk is: “Zo vormen wij allen tezamen in Christus één lichaam, en ieder afzonderlijk zijn wij elkaars ledematen” (Romeinen 12, 5). Het gaat hierbij niet om een louter uiterlijke eenheid waarbij iedereen hetzelfde T-shirt draagt, maar om een diepe innerlijke eenheid. Dat vraagt Paulus aan de Filippenzen: “Maak mijn vreugde dan volledig door uw eenheid van denken, uw eenheid in de liefde, uw saamhorigheid en eensgezindheid” (Filippenzen 2, 2). Hierdoor zullen allen steeds meer groeien in “de gezindheid” van Jezus Christus zelf, Hij die, God zijnde, voor ons slaaf geworden is en gehoorzaam werd tot de dood op het kruis. In die zin heeft Jezus ook zijn vurigste wens voor ons gelovigen uitgedrukt, vlak voor zijn sterven: “Dat ze allen één mogen zijn, zoals U Vader, in Mij bent en Ik in U, zo moeten zij in Ons zijn, zodat de wereld kan geloven dat U Mij hebt gezonden” (Johannes 17, 21).

Alle gelovigen samen vormen één Lichaam van en in Christus. We zijn allen volkomen gelijkwaardig in Hem en hebben allen onze eigen roeping en zending. Dit is het juiste vertrekpunt om met fierheid te spreken over de bijzondere bijdrage van een particuliere Kerk aan de eenheid van de universele Kerk.

In het licht van deze eenheid willen we nu de eigenheid voorstellen van onze “Orde van de eenheid van Antiochië”, in dienst van de plaatselijke kerk, het Grieks-melchitisch katholieke bisdom van Homs, Hama en Yabroed in Syrië. Hoe willen wij hier bijdragen aan de eenheid van de universele Kerk?

De oorsprong van de “kerk van Antiochië” hebben we reeds vermeld. Rond het jaar 50 groeide de groep heiden gelovigen in Antiochië naast de groep joodse gelovigen. Zij vormden samen een eenheid in verscheidenheid in Christus. In de 11^e eeuw komt de grote scheiding tussen de oosterse en westerse kerk. Vanaf de 18^e eeuw zal de Grieks-melchitische kerk zich steeds meer inzetten voor de hereniging van de oosterse en westerse kerk. Deze oecumenische zending zal de ziel worden van deze kerk, waarover een volgende keer.

P. Daniel